A pair of rare Brussels or Tournai stone sculptures... Lot 1

A pair of rare Brussels or Tournai stone sculptures on their original consoles depicting two donors with their patrons Saint Michael and Saint Catherine. Carved stone, with old polychromy. Work from the 2nd half of the 15th century. This pair of remarkable 15th-century stone statues show hardly any damages and still hold most of their old polychromy. Most exceptional is the fact that both sculptures are accompanied by the two original consoles, on which they have been standing for centuries. The left statue depicts a donor in prayer while kneeling down. He is dressed with a long blue mantle with a wide border, most likely an imitation of fur. On his left arm, a peculiar detail can be found: a piece of the mantle is missing under which we can see his undergarment. Behind him stands his patron, Saint Michael. He is accompanied by his attribute which is the devil represented as a monstrous creature lying at his feet. Originally, Saint Michael was holding a spear with his left hand (damaged and restored) with which he stabbed the devil. As an intercessor for the praying man next to him, Saint Michael lays his right hand on his shoulder. The console on which the donor and his patron are standing depicts a reclining man who plays the lute. The pendant piece depicts the donor’s wife who is also kneeling in prayer. She is wearing a long 15th-century gown and a veil on her head. Her patron is Saint Catherine, easily recognisable by the sword resting on the head of Emperor Maxentius. He was the pagan emperor who had the deeply religious Catherine beheaded. Similarly to Saint Michael, she lays her hand on her protégé. Underneath the console, we find a king with a crown and a sword. It is not certain who is portrayed. Usually, these "vices" or "bad examples from religious history" are depicted underneath consoles. They are literally trampled upon by the saints and those destined for heaven. In that sense, Emperor Maxentius would also be suitable for this position. Because of the patron saints, we know that the two kneeling figures are called Michael (Michiel / Michel) and Catherine (Katrijn). Unfortunately, the exact identity of the couple remains unknown. We do, however, have a good idea of the function of these particular type of statues. Typologically, they are statues that originated in a funerary context. This is indicated by the presence of the two patron saints who act as intercessors. This means that they are depicted as "already partaking of salvation", i.e. after their death. In the presence of their patron saints, they are kneeling in adoration, begging to be taken up into heaven. The four figures face the centre where most likely a representation of Mary or Christ was depicted. Since the original consoles have been preserved, we can assume that the statues were placed somewhat higher and formed part of either a funerary monument (epitaph) or a burial church. The mantle and especially the hairstyle of the kneeling man refer to the fashion of the second half of the 15th century. The features of Saint Catherine do look similar to a number of late 15th-century sculptures originating from Brussels. On the other hand, the fact that the statues were carved from stone and the features of Saint Michael are more related to Tournai. We therefore situate this very fine pair of statues, which has been preserved in excellent condition, in Brussels or Tournai around 1470-1490. 120 x 40 x 25 cm (2x) Description NL Een paar stenen beelden op originele consoles en met oude polychromie uit Brussel of Doornik te dateren in de tweede helft van de 15de eeuw. Met voorstelling van twee schenkers met hun patroonheiligen: de Heilige Michael en de Heilige Katharina. Dit paar stenen beelden bevindt zich in uitstekende staat. Er zijn amper beschadigingen, maar ook het grootste deel van de oude polychromie is bewaard gebleven. Bovendien -en dat is erg uitzonderlijk- zijn ze ook nog steeds vergezeld van de twee oorspronkelijke consoles, waarop de beelden eeuwenlang gestaan hebben. Op het linkse beeld knielt een schenker neer, met zijn handen voor de borst in aanbidding gevouwen. Hij draagt een lange blauwe mantel die met een brede boord -ongetwijfeld een pels-imitatie- is voorzien. Achter hem staat zijn patroonheilige, de Heilige Michael, wiens attribuut, de duivel-voorgesteld als een monsterachtig wezen- aan zijn voeten neerligt. Met de linkerhand (gerestaureerd) hield Michael een nu ontbrekende speer vast waarmee hij de duivel neersteekt. Als voorspreker van de man naast hem legt hij zijn rechterhand op zijn schouder. Op de console treffen we onderaan een man die een luit bespeelt. De pendant van dit beeld stelt zijn echtgenote voor. Ook zij zit in aanbidding neergeknield en ook zij houdt de handen voor de borst in gebed gevouwen. Zij draagt een lange jurk en ze heeft een doek op het hoofd. De Heilige Katharina vergezelt haar. Deze Heilige is makkelijk te herkennen aan het zwaard dat rust op het hoofd van keizer Maxentius die de diepgelovige Katharina laat onthoofden. Parallel aan de Heilige Michael legt ook zij haar hand op haar beschermelinge. Onderaan de console treffen we een koning met een kroon en een zwaard. Het is niet zeker wie deze figuur is. Op consoles worden doorgaans ondeugden' of 'slechte voorbeelden uit de heilsgeschiedenis' afgebeeld. Ze worden immers letterlijk vertrappeld door heiligen en zij die voorbestemd zijn voor de hemel. In die zin past keizer Maxentius ook op deze plaats. Omwille van de aanwezigheid van de patroonheiligen, weten we dat de geknielde figuren Michael (Michiel / Michel) en Catharina (Katrijn) heten, maar het is verder onbekend wie zij precies voorstellen. Wel kunnen we ons een goed beeld vormen van de oorspronkelijke functie van dit paar beelden: typologisch betreffen het beelden die in een funeraire context zijn ontstaan. Daarop wijst de aanwezigheid van de beide patroonheiligen die als voorsprekers fungeren. Dit betekent dat ze voorgesteld zijn als “reeds deelachtig aan het heil”, dus afgebeeld nadat ze reeds gestorven zijn. In het bijzijn van hun patroonheiligen smeken ze, geknield in aanbidding, om opgenomen te worden in de hemel. Dat verklaart ook hun houding: de vier figuren richten zich naar het midden waar ongetwijfeld een Maria of Christus-voorstelling was afgebeeld. Omdat de originele consoles nog bewaard zijn, kunnen we vermoeden dat de beelden wat hoger waren opgesteld en deel hebben uitgemaakt van hetzij een grafmonument (epitaaf) of een grafkerk. De mantel en vooral de haartooi van de knielende man zijn typerend voor de mode uit de tweede helft van de 15de eeuw. Het gezichtstype van de Heilige Katharina herinnert dan weer aan een aantal Brusselse beelden uit het einde van de 15de eeuw. Het feit dat de beelden uit steen gehouwen zijn en het gezichtstype van de Heilige Michael laten echter ook toe om de beelden in Doornik te situeren. Vandaar dat we geneigd zijn om dit erg fraaie beeldenpaar, dat in uitstekende staat bewaard bleef, in Brussel of Doornik te situeren en deze omstreeks 1470-1490 te dateren.